Wspólnota mieszkaniowa w oczach fiskusa …

Wspólnota mieszkaniowa jest organizacją nietypową pod każdym względem, ale jest też organizacją niezwykle powszechną. Zadziwiające, iż funkcjonowanie tak powszechnie występującej organizacji nie jest wsparte poważnym ustawodawstwem. Wspólnota mieszkaniowa może być jednak, zdaniem zarówno sądów administracyjnych jak i Ministra Finansów (dalej: „MF”), podatnikiem podatku VAT.

Stanowisko to jest raczej wyrazem władczego stosowania prawa aniżeli obiektywną jego analizą. Kontrowersje budzi przede wszystkim nadanie wspólnocie statusu podatnika VAT  co implikuje wszelkie niepożądane następstwa tego stanu formalno-prawnego wspólnoty.

Zatem, wspólnota mieszkaniowa, co istotne: nie określona żadną definicją prawną, funkcjonuje jako podmiot w wielu aspektach życia publicznego. Jako nieokreślony prawem podmiot jest też podatnikiem podatku VAT.
Zarówno Minister Finansów jak i sądy administracyjne zgodnie twierdzą, iż wspólnoty mieszkaniowe są podatnikami VAT. Konfrontując to stanowisko z przepisami dochodzimy do ciekawej konkluzji: podatnikiem VAT jest wyłącznie przedsiębiorca, a więc podmiot prowadzący jakąkolwiek działalność gospodarczą. Jaką działalność gospodarczą i za czyim przyzwoleniem lub z czyjego nakazu czy decyzji wspólnota prowadzi taką działalność – tego ani MF ani sądy określić już nie zechciały. Przepisy podatkowe - ustawa VAT w art. 15 - dosyć precyzyjnie określają podatnika, przedsiębiorcę jak i definicję działalności gospodarczej a także związki ich łączące. Obiektywnie oceniając, niezgodną z przepisami wykładnię art. 15 ustawy VAT dotyczącego wspólnoty jako podatnika VAT,  prezentuje Minister Finansów w Interpretacji ogólnej z 21.06.2011r. nr PT8/033/IO1/AEW/11/PT-571, w której stwierdza, iż wspólnota mieszkaniowa odsprzedaje właścicielom lokali zakupione uprzednio i w tym celu towary i usługi, co wypełnia definicję prowadzenia działalności gospodarczej. Takie same konkluzje zawarł m. in. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: „NSA”) w wyroku z 5.08.2010r. o sygn. akt I FSK 1343/09. Zdaniem więc instytucji powołanych do interpretowania prawa, z przepisów wynika, iż wspólnota mieszkaniowa prowadzi działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży swoim członkom towarów i usług takich jak ciepło, woda, i innych. Czy tak jest? Taka konstatacja jest raczej radosną twórczością aniżeli rzetelną analizą. Przecież wspólnota nie jest tworem (instytucją, organizacją) będącą pośrednikiem pomiędzy właścicielami lokali a dostawcą ciepła. Wspólnota mieszkaniowa nie jest tworem zakładanym przez właścicieli lokali, nie jest więc ani spółką ani instytucją do której można wstąpić lub z niej wystąpić. Członkiem wspólnoty zostaje się z mocy prawa, z chwilą nabycia odrębnego lokalu w nieruchomości wspólnej. Nie ma innej możliwości na przystąpienie do wspólnoty mieszkaniowej. Własność odrębnego lokalu we wspólnej nieruchomości stanowi jedyną podstawę do członkostwa w jednej, jedynej wspólnocie. Nie można zostać członkiem wspólnoty z własnej woli, jak też nie można ze wspólnoty wystąpić z własnej woli, a nawet nie można nikogo żadną mocą ze wspólnoty mieszkaniowej wykluczyć. Wspólnota właściwie stanowi swoistą formę wspólnego posiadania nieruchomości.
Pierwsza poważna wątpliwość dotyczy więc statusu prawnego wspólnoty mieszkaniowej, ale jest to wyłącznie przyczynek do kolejnych błędów prowadzących do zadziwiających wniosków.
Przepisy nie regulują sposobu odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania podatkowe wspólnoty. Nie wiadomo jak wspólnota mieszkaniowa jako podatnik (czyli podmiot gospodarczy) jest reprezentowana przed urzędami skarbowymi ani kto odpowiada za zobowiązania podatkowe wspólnoty. Z pewnością, na podstawie przepisów do osób odpowiedzialnych za zobowiązania podatkowe nie można zaliczyć „z urzędu” zarządu wspólnoty.
W ustawie o własności lokali ustawodawca niekonsekwentnie stosuje definicję zarządu co zawiera rozdział 4 z mylącym tytułem „Zarząd nieruchomością wspólną”. Logika przesycona dychotomią stanowi podstawę ustawowego stosowania pojęcia zarządu, i tak (w art. 18 i 19) ustawodawca posługuje się tym pojęciem w rozumieniu: „zarządzanie, administrowanie nieruchomością” aby  w kolejnym artykule (art. 20 i następnych) jako zarząd stosować pojęcie organu kierującego wspólnotą i ją reprezentującego.
Najłatwiej wskazać ogólnikowo – wspólnota jest podatnikiem VAT. Jeżeli wspólnota staje się podatnikiem VAT z mocy prawa to stosuje się do niej przepisy Ordynacji podatkowej  a zwłaszcza ogólnikowy art. 7 OP. Z tegoż przepisu wynika iż: każda osoba fizyczna, prawna albo „jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej” może z mocy ustawy stać się podatnikiem, np. podatnikiem VAT. Wspólnota mieszkaniowa spełnia ogólnikowe warunki aby uznać ją za „jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej” ale tylko z jednego, jedynego powodu, iż w tej dziwnej definicji można zawrzeć wszystko, jak też niczego z takiej definicji nie da się wykluczyć.
Przejdźmy dalej. Jako, że wspólnota mieszkaniowa może być podatnikiem oceńmy konsekwencje, zwłaszcza te wynikające ze stanowiska Ministra Finansów i NSA.